Jak odciągnąć dzieci od telewizji i urządzeń multimedialnych.
TIK -czyli technologie informacyjno-komunikacyjne, które wiążą się z używaniem np. komputera, telewizora, telefonu, tabletu oraz z wykorzystaniem procesów zapośredniczonych przez te urządzenia, stwarzają zarazem ogromne szanse, jak i zagrożenia dla zdrowia i rozwoju dzieci.
Mówimy o zainfekowaniu „wirusem TIK”, kiedy dziecko rozpoczyna i kończy dzień, grając w grę lub oglądając bajki. Potrafi wstać rano i pierwszą czynnością, jaką wykonuje, jest włączenie gry lub bajki. Odmawia udziału w innych zajęciach i zabawach -nie wykazuje nimi zainteresowania i nie czerpie z nich przyjemności. Staje się bardziej pobudzone, niespokojne, mniej odporne fizycznie i drażliwe emocjonalnie. Nieustannie opowiada o grach lub bajkach i często myli rzeczywistość z wydarzeniami ze świata gier lub bajek. Coraz więcej czasu spędza przed telewizorem lub komputerem. Reaguje złością, krzykiem, płaczem, agresją na próby przerwania gry lub bajki.
Jak zapobiegać „zakażeniu wirusem TIK?” By uchronić dzieci przed szkodliwym wpływem programów telewizyjnych, treści dostępnych w Internecie czy gier komputerowych, powinniśmy mieć świadomość jak urządzenia multimedialne wpływają na rozwój dzieci oraz orientować się jakie gry i programy są dostępne na rynku. Tylko wówczas można świadomie czuwać nad kierunkiem rozwoju dzieci oraz od samego początku uczyć dzieci rozsądnego i krytycznego korzystania z TIK.
Zasady, które należy przestrzegać aby zapobiegać „zakażeniu wirusem TIK?” :
- Konsekwentnie kontrolować czas spędzony przez dziecko przy telewizji komputerze –pół godziny, godzina dziennie jest zupełnie wystarczająca. Dzieci nie powinny korzystać z urządzeń multimedialnych w czasie przeznaczonym na naukę, ruch na świeżym powietrzu, posiłki, sen.
- Pozwalać dziecku korzystać z telewizji, Internetu i gier komputerowych tylko wówczas, gdy dorosłe osoby są w domu -dorośli powinni mieć możliwość sprawdzenia, co robi dziecko. Małe dzieci potrzebują pełnej kontroli, starsze -zasad dotyczących czasu i sposobu używania telewizji, komputera.
- Wiedzieć, do czego dzieci używają telewizji, Internetu, co robią przy komputerze
- Rozwijać u dziecka wiedzę o sobie, o swoich możliwościach, talentach; kształtowanie umiejętności nawiązywania przyjaźni, dbałość o podejmowanie aktywności w świecie realnym.
Należy zrobić wszystko, aby odciągnąć dzieci od urządzeń multimedialnych i włączyć wtyczkę w trybie offline
Jak to zrobić? Oto kilka wskazówek:
- Sprzęty zamienić na ludzi. Trzeba zadbać o taką organizację i takie warunki, aby dziecko miało możliwość w ciągu dnia robić coś razem z innymi. Może to być zabawa z rodzeństwem lub rówieśnikami, ale też towarzyszenie rodzicom lub dziadkom w codziennych obowiązkach.
- Pokazać i udostępnić alternatywę. Stworzyć warunki zachęcające dzieci do ich własnej inicjatywy. Zamiast telefonu, tabletu czy komputera na dziecięcym stoliku położyć puzzle, klocki, plastelinę, farby, kredki czy grę planszową, albo przypomnieć dzieciom o istnieniu roweru, hulajnogi, domowego zwierzaka, czasem nawet brata, siostry czy domowych zajęć w towarzystwie rodzica. Uczyć dzieci zajęć domowych, takich jak gotowanie, pranie, sprzątanie, prace ogrodowe, to również może być okazją do wspólnego spędzania czasu. Dobra atmosfera i dobre nastawienie mogą zarówno przynieść dzieciom korzyści rozwojowe, jak i okazać się dla nich przyjemną formą spędzania czasu.
- Postawić na swobodną zabawę. Dzieci zazwyczaj w naturalny sposób podejmują tę aktywność, bo jest ona immanentnym czynnikiem ich rozwoju. Należy tylko uważać, aby nie zagłuszać w dzieciach owej spontanicznej tendencji do zabawy poprzez ciągłe animowanie dziecięcego czasu i nieustanne podkładanie pod rękę elektronicznych i interaktywnych zabawek. Najmłodsi potrzebują się czasem ponudzić – w takich warunkach może uruchomić się ich kreatywność. Dzieci najlepiej rozwija zabawa, w której mogą pozostawać w ruchu, a ponadto coś tworzyć przy użyciu własnych rąk i wyobraźni. Rozwijają swoją sprawczość, kiedy mogą coś nie tylko obejrzeć i usłyszeć, ale także gdy mają szansę czegoś dotknąć, własnoręcznie zbudować (lub zburzyć). Doskonałymi narzędziami są tutaj wszelkiego rodzaju materiały plastyczne, zwyczajne przedmioty codziennego użytku, klocki, ale też lalki, figurki, samochody, które będą stanowić bohaterów zabaw inscenizowanych, zabaw w udawanie. Jeśli korzystamy z gotowych gier i zabawek, niech to będą wszelkiego rodzaju klocki konstrukcyjne, gry planszowe i towarzyskie, tradycyjne łamigłówki typu papier-ołówek.
- Wyjść z domu. Pójść na spacer, odwiedzić plac zabaw, boisko sportowe, pływalnię, pójść do lasu, nad rzekę, do parku. Wsiąść na rower, hulajnogę, założyć rolki. Pielęgnować relacje – odwiedzić dziadków, zaglądnąć do kuzynów, umówić się z kolegami. Dbać o aktywne, rodzinne spędzanie czasu.
- Rozwijać hobby zainteresowania. Pielęgnować w dziecku ciekawość świata, uczyć je poznawać świat w sposób aktywny. Odkrywaniu dziecięcych zainteresowań sprzyjają rodzinne wypady, np. na szlak, do miejsc prezentujących polską i lokalną kulturę, historię, sztukę. Zatem organizujmy regularnie wycieczki na łono przyrody, odwiedzajmy wystawy, muzea, nie omijajmy teatru, koncertów. Warto także poszukać obszaru, gdzie dziecko w sposób regularny zaangażuje się w trening – nieważne, czy to będzie sport, czy sztuka, gra na instrumencie, śpiew, taniec, plastyka, język obcy. Dziecko, podejmując trening, uczy się odpowiedzialności, systematyczności, mobilizuje wysiłek, zaangażowanie. I najlepiej, jeśli będą to zajęcia grupowe albo przynajmniej takie, gdzie dziecko ma okazję spotkać się z innymi dziećmi
- Wypracować domowe zasady i umowy dotyczące korzystania z cyberrozrywki. Chodzi o pewne ustalenia, których wszyscy mają przestrzegać. Na przykład czas przeznaczony na gry komputerowe to 45–60 minut dziennie w tygodniu, a w weekend może być dłużej, ale również z określonym limitem. Nie pozwalamy na sytuację, aby dziecko przez całą dobę miało swobodny dostęp do telefonu, a już w szczególności z aktywnym połączeniem internetowym. W czasie posiłków, podczas nauki i w nocy wszyscy odkładamy lub wyłączamy telefony.
- Dbać o higienę cyfrową własną i dzieci.
10 zasad higieny cyfrowej opracowanej przez Fundację Dbam o Mój Zasięg:
1. Kontroluj czas przed ekranem smartfona – jak długo dziś byłem w sieci? W jakim celu tam zaglądam?
2. Odkładaj smartfon – nie noś go cały czas przy sobie, odłóż go na bok, gdy pracujesz, uczysz się, bawisz, spotykasz z przyjaciółmi.
3. Wyłącz powiadomienia – wyłącz dźwięki i sygnały, nie sprawdzaj co chwilę wiadomości.
4. Nie rób wielu rzeczy na raz – jeśli pracujesz lub uczysz się przy użyciu smartfona , wyloguj się z portali społecznościowych, nie przeglądaj stron niezwiązanych z twoimi zadaniami.
5. Trenuj mózg w sposób analogowy – a może tak tradycyjne szachy, warcaby, gry logiczne, krzyżówki i szarady?
6. Zadbaj o odpoczynek i relaks – bez urządzeń ekranowych.
7. Szukaj zainteresowań poza siecią.
8. Planuj czas bez Internetu.
9. Zadbaj o sen – 1–2 godziny przed snem bez ekranu, nie bierz telefonu do sypialni, kup budzik.
10. Zadbaj o relacje – kontakt w sieci to nie relacja; relacje budujesz tylko offline; dobre relacje chronią przed uzależnieniem.
Należy pamiętać, że korzystanie z zasobów cyberprzestrzeni samo w sobie nie jest złe. Wręcz jest potrzebne i morze być źródłem korzyści rozwojowych dla dziecka. Jednak zdecydowanie nie powinno być ono dominującą aktywnością przeciętnego kilkulatka. Naszą rolą, osób dorosłych jest nauczenie dzieci zasad bezpiecznego korzystania z TIK.
Literatura:
„Zanim wkroczy specjalista”, A. Wentrych
„Cyfrowa pandemia, czy da się odciągnąć dzieci od urządzeń multimedialnych?”, BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 2.257/2023
Opracowała: J. Dąbek